Nga Sixten Korkman

Helsingin Sanomat

Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Britania kanë ndjekur prej kohësh një politikë të ideologjisë “neoliberale”. Ato janë gjithashtu vende ku populizmi ka bërë shkatërrimin e tij më të keq: në Shtetet e Bashkuara, demokracia është nën kërcënim dhe Britania po vuan pasojat e Brexit. Pse kështu?

Përgjigja është se paqëndrueshmëria dhe pabarazia janë rritur. Sfondi është globalizimi dhe teknologjia e re, por edhe tejkalimet e tregut dhe mungesa e një shteti social të mirëqenies. Gjatë krizës financiare që shkatërroi shoqëritë, bankat u shpëtuan, por të tjerët u lanë të kujdesen për veten e tyre. Ka shumë njerëz të varfër dhe fëmijët e lindur në familje të varfra në këto vende janë zakonisht të varfër gjatë gjithë jetës së tyre – ndryshe nga Finlanda, ku një familje e varfër madje mund të ngrihet në krye të shoqërisë.

Të gjitha vendet e zhvilluara kanë një popullsi, arsimimi i të cilëve nuk i plotëson kërkesat e globalizimit dhe teknologjive të reja. Ata vuajnë nga zhvillime që i sjellin përfitime të tjerëve. Kjo ngjall hidhërim, veçanërisht nëse ndihet indiferencë dhe arrogancë nga ana e të tjerëve dhe elitës politike. Mungesa e respektit dhe e një këndvështrimi pozitiv çon në urrejtje ndaj elitës dhe përbuzje për grupet e tjera të cenueshme – si refugjatët – për të theksuar statusin e tyre. Një shoqëri konkurruese është efikase, por e ashpër.

Merita morale e shtetit të mirëqenies është se shoqëria respekton dinjitetin e secilit prej anëtarëve të saj, duke i mbrojtur të drejtat e tyre sociale në bazë të shtetësisë: përfitimi i fëmijëve, kopshti, shkolla, aksesi në arsim, kujdesi shëndetësor, sigurimet shoqërore me pensione. Kjo zbut populizmin nordik dhe mbështet stabilitetin e shoqërisë. Edhe në vendin tonë, fëmijët e familjeve të varfra nuk arrijnë aq lart sa të tjerët, por Finlanda nuk është një shoqëri kaq klasore sa Britania dhe sikurse janë sot edhe Shtetet e Bashkuara.

Kryesore për të ardhmen tonë është se Finlanda është një vend tërheqës për një fuqi punëtore të kualifikuar dhe kompani të huaja. Ka përbërës për një rishikim pozitiv, i cili tregohet bindshëm nga libri i Anu Partanen, Teoria Veriore e Gjithçkaje, botuar në 2017, ose një artikull që ajo shkroi disa vjet më parë (The New York Times më 7 dhjetor 2019).

Do të ishte e vlefshme nëse edhe pronarët do ta mirëpritnin punën këtu. Nuk ka mungesë kapitali në botë, por nuk ka mjaftueshëm para me rrezik të zgjuar (smart risk money). Në këtë aspekt mund të thuhet se ka shumë lloje kapitalistësh. Gjithmonë ka pasur dhe ka klane të pasura që transferojnë një pjesë të pasurisë së tyre në fondacione jofitimprurëse. Në veçanti, ata mbështesin shkencat dhe artet, duke plotësuar punën e autoriteteve publike.

Ka pronarë që lëvizin jashtë shtetit për të shmangur taksat. Siç do të vinte në dukje një mik i pasur dhe i ditur nga taksat: taksa e trashëgimisë është një taksë e mirë që nuk do ta paguaj. Fermerët kanë respekt të madh edhe për baballarët e tyre që luftuan në front gjatë luftës, duke mbrojtur vendin tonë dhe demokracinë e tij kundër armikut. Megjithatë, ata vetë nuk duan të paguajnë taksat e vendosura në mënyrë demokratike në atdheun e tyre. Ata mendojnë se e kanë krijuar vetë pasurinë e tyre, pavarësisht nga shoqëria, në të cilën mendojnë se kanë paguar tashmë shumë taksa.

Dhe pastaj janë këta luanët e rinj, sipërmarrës që pasurohen shpejt nga aktivitetet e tyre krijuese, të cilët thonë se janë të lumtur të paguajnë taksat. Ata mendojnë se kanë përfituar nga shoqëria finlandeze dhe e vlerësojnë atë. Ky është një fenomen vërtet i kënaqshëm i viteve të fundit që kontribuon në besimin në të ardhmen.

Ka vend për përmirësim. Ne duhet të shkojmë drejt reformave që forcojnë punësimin dhe financat publike. Ne kemi nevojë për emigracion për motive punësimi. Ne duhet të investojmë në të ardhmen e fëmijëve dhe të rinjve dhe, më gjerë, në kapitalin njerëzor. Duhet ngritur shqetësimi për kushtet për rritjen e sipërmarrjes inovative. Në kontekstin e euros, Finlanda ka nevojë – dhe ka dëshiruar prej dy dekadash – për një kulturë të tregut të punës dhe institucione që kombinojnë koordinimin e pagave, që sigurojnë konkurrencë dhe marrëveshje lokale që lejojnë fleksibilitet. Finlanda po ecën mirë, por është ende nën performancën e mundësive të saj.

Pabarazia është shkaku rrënjësor i populizmit, që del nga dehja e neoliberalizmit. Luftohet me ndihmën e shtetit social. Zgjidhjet e nevojshme në politikë mund të gjenden diku tjetër, përveç neoliberalizmit apo populizmit.

About Post Author

admin

See author's posts